Γενικά στοιχεία για τη πόλη της Μάνδρας

Ο Δήμος Μάνδρας είναι ο πιο εκτεταμένος δήμος της Δυτικής Αττικής (206.000 στρέμματα) και ένας από τους μεγαλύτερους σε έκταση της χώρας μας. Βρίσκεται μεταξύ Ελευσίνας, Μεγάρων, Βιλίων, Ερυθρών και Οινόης με πρόσβαση από την παλιά εθνική οδό Αθηνών - Θήβας. Στα όρια της περιοχής του σημερινού δήμου αναφέρεται από τον περιηγητή Παυσανία η αρχαία πόλη Ελευθεραί, ερείπια της οποίας διασώζονται μέχρι σήμερα. Το 1815 ο Γάλλος ποιητής Πούκεβιλ γράφει για τη «Μάνδρα, το χωριό του Κιθαιρώνα», στο έργο του «Ταξίδι στην Ελλάδα».

Κοιτίδα των κατοίκων της Μάνδρας υπήρξαν τα Κούνδουρα, τα οποία διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, κάηκαν τρεις φορές από τους Τούρκους και ανέδειξαν ήρωες όπως ο οπλαρχηγός του ’21 Ζερβονικόλας και ο Ευάγγελος Κοροπούλης που πολέμησε επί σειρά ετών στο πλευρό του Παύλου Μελά.

Η Μάνδρα με πληθυσμό 12.756 κατοίκους κατά την απογραφή του 2001, αποτελεί σήμερα ένα σύγχρονο, δυναμικά αναπτυσσόμενο δήμο. Στα όρια του βρίσκονται εγκατεστημένες πολλές βιομηχανίες και βιοτεχνίες στις οποίες απασχολείται το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων.

Η Μάνδρα είναι γνωστή και για τα προϊόντα της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής της. Ιστορικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι Μονές Γοργοεπηκόου και Οσίου Μελετίου, η εκκλησία των Αγίων Ταξιαρχών που χρονολογείται γύρω στα 1860 μ.Χ., το ηρώο των πενήντα εκτελεσθέντων πατριωτών της κατοχής στην Αγία Σωτήρα και το εξωκλήσι του Αγίου Βλασίου, προστάτη των τσομπάνηδων στη θέση Καμάρι. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ,επίσης, η δραστηριότητα της Δημοτικής Επιχείρησης Ανάπτυξης με το τμήμα παραγωγής και διάθεσης παραδοσιακών στολών και υφαντών, καθώς και ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου που με κινηματογραφική αίθουσα, σχολές παραδοσιακών χορών, μπαλέτου, ρυθμικής, μουσικής διδασκαλίας και μουσικών οργάνων συμβάλλει στη διάσωση, την ανάπτυξη και την προώθηση του πολιτισμού.

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη της Μάνδρας είναι μία από τις αρτιότερες της περιοχής και με την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την εκπαίδευση, την ενημέρωση και τον πολιτισμό. Κάθε Σεπτέμβρη πραγματοποιούνται σειρά πολιτιστικών και αθλητικών εκδηλώσεων τίτλο «Ζερβονικόλεια», προς τιμήν του ήρωα οπλαρχηγού Νικολάου Ρόκα. Ο Ν. Ρόκας γεννήθηκε στα Κούντουρα το 1780 και επειδή ήταν αριστερόχειρας οι Κρητικοί συμπολεμιστές του τον ονόμαζαν Ζερβονικόλα, όνομα με το οποίο έγινε γνωστός και αναφέρεται στην ιστορία της επανάστασης του 1821. Ο δήμος Μάνδρας τιμώντας τον ατρόμητο πολεμιστή έστησε στην κεντρική πλατεία της πόλης το άγαλμα του το 1982.

Βόρεια της Οινόης, στη νοτιοανατολική πλευρά της Πάστρας και σε υψόμετρο 520 μέτρων βρίσκεται το γυναικείο μοναστήρι του Οσίου Μελέτιου που πιθανότατα ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα. πιθανόν στη θέση παλαιότερου μοναστηριού. Ο ιδρυτής του, Όσιος Μελέτιος, ήταν οπαδός της πλήρους ακτημοσύνης, ίδρυσε ακόμη 24 εκκλησιαστικά μετόχια σε διάφορες περιοχές της Αττικής και αποτελούσε για τους κατοίκους της περιοχής προστάτη και θαυματουργό. Το μοναστήρι διαλύθηκε το 1833, ανασυγκροτήθηκε το 1948 και από το 1949 λειτουργεί ξανά ως γυναικεία μονή. Το ονομαστό καθολικό της μονής ανήκει στον τύπο του σύνθετου σταυροειδούς ναού με τέσσερις κίονες.

Ιστορικά στοιχεία

Κοιτίδα των κατοίκων της Μάνδρας υπήρξαν τα Κούνδουρα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η αρχική συνοίκηση των Κουντουριωτών τοποθετείται στο 1204 μ.Χ. όταν δημιουργήθηκε οικισμός από τους Φράγκους. Η πιθανή καθιέρωση της ονομασίας Κούντουρα προέρχεται από το χρησιμοποιούμενο Ησιόδειο άροτρο, του οποίου το στέλεχος έμοιαζε με το γυποειδές πτηνό κόνδορα.  Στα όρια της περιοχής του σημερινού δήμου αναφέρεται από τον περιηγητή Παυσανία στα «Αττικά» η αρχαία πόλη Ελευθεραί, ερείπια της οποίας διασώζονται μέχρι σήμερα.

Η Μάνδρα, ως λέξη αναφέρεται από τον μεγάλο τραγικό ποιητή Σοφοκλή (496-406) στο υπ΄ αριθ. 587 απόσπασμα και από τον βουκολικό ποιητή Θεόκριτο (310-243), στα «Ειδύλλεια», στο κεφάλαιο Δ΄στ 61. Ιστορικά εξακριβωμένα στοιχεία υπάρχουν για τους Κουντουριώτες πριν από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, όταν το αρβανίτικο στοιχείο κυριαρχούσε στη περιοχή. Το 1815 ο Γάλλος ποιητής Πούκεβιλ στο έργο του «Ταξίδι στην Ελλάδα» αναφέρεται στη «Μάνδρα, το χωριό του Κιθαιρώνα» Πριν ακόμα από την επανάσταση, όταν ξεσπούσε κάποιο τοπικό επαναστατικό κίνημα, οι Κουντουριώτες έδιναν πρώτοι το παρόν. Το ίδιο συνέβη και το 1694 με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να κάψουν το χωριό και αυτοί να διασκορπιστούν στ γύρω βουνά.

Τον Ιούλιο του 1826 η Μάνδρα πυρπολήθηκε και πάλι από του Τούρκους. Το αίσθημα ελευθερίας που διακατείχε του; Κουντουριώτες τους οδήγησε να αναδείξουν αρκετούς Στρατηγούς και Ναυάρχους, όπως τον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, τον Στρατηγό Νικόλαο Ρόκα ή Ζερβονικόλα, τον Ευάγγελο Κοροπούλη που πολέμησε επί σειρά ετών στο πλευρό του Παύλου Μελά στην Μακεδονία. Αρχικά η πόλη υπαγόταν διοικητικά στο Δήμο Ελευσίνας που όμως είχε έδρα τη Μάνδρα και περιελάμβανε την Ελευσίνα, τη Μάνδρα και τη Μαγούλα. Στις 2 Απριλίου 1914 έγινε Κοινότητα και Δήμος στις 26 Σεπτεμβρίου 1946. Η πόλη στη σημερινή της θέση χτίστηκε το 1816 και βρίσκεται στο δυτικό μέρος του Ραρίου-Θριασίου Πεδίου. Έχει όρια με το Δήμο Ελευσίνας από τις 20 Δεκεμβρίου 1920, με το Δήμο Μεγαρέων από τις 20 Οκτωβρίου 1920, με το Δήμο Βιλλίων από τις 8 Ιανουαρίου 1921, με το Δήμο Ερυθρών από τις 12 Ιανουαρίου 1921 και με την Κοινότητα Οινόης από τις 21 Ιουνίου 1956.