Σε όλη την περίοδο της νεώτερης ιστορίας της, η Ελλάδα ήταν μια φτωχή χώρα, αν εξαιρέσουμε τα τελευταία τριάντα χρόνια.
Η φτώχια αυτή είχε, ωστόσο, να επιδείξει ένα υψηλό επίπεδο πολιτισμού σε όλες τις περιόδους της ιστορίας της, στον Μεσοπόλεμο όσο και μετά τον Εμφύλιο, για να περιοριστώ σε δυο παραδείγματα. Ακόμα και στη διχασμένη, μετεμφυλιακή Ελλάδα, ο πολιτισμός κατείχε ξεχωριστή θέση και στα δυο αντίπαλα στρατόπεδα. Ο φίλος Τάκης Θεοδωρόπουλος, σε ένα άρθρο του στα ΝΕΑ ανέφερε τους ποιητές, τους συγγραφείς και τους συνθέτες που ανέδειξαν τον πολιτισμό της Ψωροκώσταινας εντός και εκτός συνόρων.
Εγώ θα σταθώ εδώ σε δυο άλλα χαρακτηριστικά δείγματα πολιτισμού της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Το ένα είναι τα περιοδικά. Όποιος είχε την τύχη να παρακολουθήσει (ή όποιος έχει τη διάθεση να ξεφυλλίσει σε κάποια βιβλιοθήκη) την «Επιθεώρηση Τέχνης», που ήταν το πνευματικό περιοδικό της Αριστεράς, και τις «Εποχές», που ήταν το περιοδικό των αστών διανοουμένων την ίδια εποχή, θα μείνει έκπληκτος όχι μόνο από το υψηλό επίπεδο των κειμένων, αλλά κυρίως από το υψηλό επίπεδο των συγκρούσεων και του διάλογου ανάμεσα στα δυο περιοδικά. Δεν ήταν, όμως, μόνο τα περιοδικά. Το ίδιο υψηλό επίπεδο διαρκούς διάλογου και αντίλογου είχαν και οι εφημερίδες της ίδιας εποχής.
Κάποια στιγμή θα πρέπει να αντιληφτούμε ότι η μετεμφυλιακή Ελλάδα δεν ήταν μόνο παρακράτος, ήταν και πολλά άλλα.
Η δεύτερη μαρτυρία αυτού του «πολιτισμού της φτώχιας» ήταν το ρεμπέτικο. Σε όσους ακούν ακόμα τα ρεμπέτικα, θα τους πρότεινα να μην αφήσουν για μια φορά να τους παρασύρουν η μουσική και ο ρυθμός, αλλά να ακούσουν τους στίχους που έγραφαν αυτοί οι, σχεδόν αγράμματοι, ρεμπέτες. Αυτοί οι στίχοι δε θα μπορούσαν να γραφούν, αν δεν υπήρχε το υψηλό επίπεδο «πολιτισμού της φτώχιας», κάτι που επιβεβαιώνεται και από ένα άλλο στοιχείο: το ρεμπέτικο δε φοβήθηκε ποτέ τη φτώχια. Αντίθετα, την κοίταξε κατάματα και την τραγούδησε.
Όλα αυτά δεν τα γράφω από μια νοσταλγική διάθεση. Θέλω απλά να θυμήσω ότι η Ψωροκώσταινα είχε πολιτισμό και αξίες. Το λάθος μας ήταν ότι, όταν περάσαμε από την Ψωροκώσταινα στην Πλουτοκώσταινα, πετάξαμε στα άχρηστα και τον πολιτισμό, αλλά και τις αξίες της Ψωροκώσταινας, γιατί πιστέψαμε ότι δε μας χρειάζονταν τώρα που είμαστε πια πλούσιοι.
Έλα όμως, που πάμε πάλι πίσω στη φτώχια, αλλά χωρίς τον πολιτισμό και τις αξίες της Ψωροκώσταινας.

του Πέτρου Μάρκαρη, στο protagon.gr