Όταν πρωτάκουσα για το βιβλίο της Ελένης Ηλία «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», μεταφέρθηκα νοερά  στη σχολική αίθουσα, όπου ανέλυα με τους μαθητές μου το αγαπημένο μου έργο του Εξυπερύ, «Ο Μικρός Πρίγκιπας». Ένα σύγχρονο παραμύθι ποιητικό και τρυφερό, που μιλά με αλληγορική γλώσσα για το βαθύτερο νόημα της ζωής. Θυμήθηκα το σχολιασμό του εκλεκτού πεζογράφου μας Στρατή Τσίρκα, μεταφραστή του έργου, ότι είναι ένα λογοτέχνημα που διδάσκει το αίσθημα ευθύνης απέναντι στους άλλους. Άραγε αυτό το βιβλίο που αγαπήθηκε τόσο ώστε να πουλήσει ογδόντα εκατομμύρια αντίτυπα σ’ όλο τον κόσμο και προς τιμή του ο μακρινός αστεροειδής 2578 πήρε το όνομά του, βοήθησε στη διαδικασία της ένταξης του ανθρώπου στον κόσμο ή μήπως η σύγχρονη κοινωνία της αγοράς –των εμπορευμάτων, της υλικής ευημερίας, του καταναλωτισμού- έχει κοινωνικοποιήσει έτσι το σύγχρονο άνθρωπο, ώστε να λειτουργεί παθητικά, αδιαμαρτύρητα, ως φανατικός καταναλωτής, ένα πειθήνιο όργανο σ’ ένα σύστημα ζωής που βασίζεται στην απόλυτη τυποποίηση, αδιάφορο για τις αληθινές ανάγκες κι επιθυμίες του συνανθρώπου; Γιατί για να δημιουργηθεί μια σωστή ανθρώπινη σχέση απαιτείται χρόνος, υπομονή και πραγματικό ενδιαφέρον για τον άλλο. Και αυτά βέβαια δεν αγοράζονται.

Η ιστορία του Μικρού Πρίγκιπα, όπου αναφέρεται η συγγραφέας μέσα στο έργο που παρουσιάζουμε, είναι ένα μαγικό παραμύθι για μικρούς και μεγάλους. Παραμύθι διαχρονικό, αφού πάνω από εξήντα χρόνια συγκινεί όσους το διαβάζουν.

Ένας πιλότος σε μια πτήση του αναγκάζεται να προσγειωθεί στην έρημο Σαχάρα, γιατί έπαθε βλάβη το αεροπλάνο του. Έτσι στη μέση του πουθενά, με νερό που φτάνει μόνο για οχτώ μέρες συναντά τον Μικρό Πρίγκιπα, ένα χρυσαφένιο παιδί, φερμένο από άγνωστο πλανήτη, όχι μεγαλύτερο από ένα σπίτι. Ο Μικρός Πρίγκιπας ταξιδεύει εδώ κι ένα χρόνο, επισκέπτεται άλλους πλανήτες, θέλει να δει και να μάθει. Είναι όμορφος, ευαίσθητος, αμείλικτος, διάφανος, περίεργος και απρόβλεπτος, όπως μόνο τα παιδιά μπορούν να είναι. Έτσι ο πιλότος στις δυσκολίες του αναγκάζεται ν’ αντιμετωπίσει ένα παραμυθένιο πλάσμα που αγαπά πολύ ένα τριαντάφυλλο και παρηγορεί τη μοναξιά του με ηλιοβασιλέματα. Ο Μικρός Πρίγκιπας μέσα από τις δροσερές αναμνήσεις του ξετυλίγει μπροστά στα μάτια του πιλότου όλη την επιπολαιότητα, την υπεροψία, τη μιζέρια, τη δίψα για εξουσία και χρήματα, τη μοναξιά του ανθρώπου. Απλά, χωρίς ίχνος διδακτικού τόνου, χωρίς μελοδραματισμούς και υπερβολές, κάθε περιγραφή, κάθε συζήτηση του Μικρού Πρίγκιπα με τα λουλούδια, την αλεπού, το φίδι είναι μάθημα ζωής. Μια συνεχής αναζήτηση της «αλήθειας».

Η συνάντηση πιλότου και παιδιού εξελίσσεται σε ιστορία φιλίας και αγάπης, αλλά όπως σε κάθε τέτοια ιστορία στο τέλος υπάρχει ένας αποχωρισμός. Ο Μικρός Πρίγκιπας επιστρέφει στον πλανήτη του αθόρυβα, όπως ήρθε. Πριν φύγει όμως έκανε ένα δώρο στο φίλο του. Του χάρισε το γέλιο των αστεριών, τη γνώση πως τ’ αστέρια γι’ αυτούς που ξέρουν να τα κοιτάζουν, είναι μηνύματα αγάπης, αισιοδοξίας και ομορφιάς.

Στον Πρόλογο του βιβλίου της η Ελένη Ηλία σημειώνει ότι «ο Μικρός Πρίγκιπας μας προκαλεί όλους να σκεφτούμε ξανά τη σχέση μας μαζί του, να αντιληφθούμε την προτροπή του να επιλέγουμε την παιδικότητα ως ενσυνείδητη στάση ζωής ανεξάρτητα από τη βιολογική μας ηλικία». Και επειδή η ίδια ήταν αδύνατο να αντισταθεί σε αυτήν την πρόκληση, μας αφηγείται τη δική της ιστορία, με το δικό της Κοριτσάκι.

Στο δικό της έργο η «έρημος» δεν είναι η Σαχάρα αλλά ένα γαλήνιο μέρος που έχει επιλέξει για να «δραπετεύει από την τραγικότητα της πραγματικότητας». Ένα θαλασσινό καταφύγιο, όπου σαν τον Μικρό Πρίγκιπα απολαμβάνει το ηλιοβασίλεμα, αφού η φύση παραμένει για εκείνη η φίλη που μοιράζεται τα κρυφά της καρδιάς της.

Είναι όμως μόνη; Κάποια χνάρια ζώου στην άμμο τής θυμίζουν μια αλεπού, που τα μάτια της άστραψαν όπως τα φώτισαν οι προβολείς του αυτοκινήτου, καθώς περνούσε άλλοτε από το μέρος αυτό. Ίσως μια υποσυνείδητη επιθυμία την οδήγησε στην παραλία σήμερα, αφού το ενδεχόμενο να ξανασυναντήσει την αλεπού εκεί, για πρώτη φορά «την γοητεύει».

Αλλά το δειλινό τής επιφυλάσσει ένα υπέροχο δώρο. Ένα κοριτσάκι βγαίνει από τη θάλασσα και πηγαίνει κοντά της. Το Κοριτσάκι έρχεται «από το νησί με τον κήπο». Αυτή η αόριστη φράση, για την αφηγήτρια είναι κάτι υπέροχα συγκεκριμένο. Περιμένει λοιπόν με απίστευτη αγωνία να μάθει από το Κοριτσάκι κάτι για την τύχη του κήπου, όπου έχει ζήσει και η ίδια τα πρώτα παιδικά της χρόνια.

Στο σπίτι που βρίσκεται μέσα στον κήπο κατοίκησαν διαδοχικά διάφοροι άνθρωποι, που άλλαξαν την εικόνα του κήπου.

Ας προσπαθήσουμε να σκεφτούμε όλοι εμείς αν μοιάζουμε σε κάποιους από εκείνους, όπως τους περιγράφει το Κοριτσάκι. Μήπως μοιάζουμε στο ζευγάρι των ηλικιωμένων που έβλεπε τον κήπο σαν απειλή; Μήπως σαν αυτούς καθετί που δεν καταλαβαίνουμε, το φοβόμαστε, το αντιμετωπίζουμε με καχυποψία ακόμα και το πολεμάμε κινδυνεύοντας να το εξοντώσουμε; Ή μήπως είμαστε σαν τους παντογνώστες; Αλίμονο στα δύστυχα τριαντάφυλλα που τα πετσόκοψαν, καθώς ο καθένας προσπαθούσε να επιβάλλει στον άλλο τη δική του γνώμη για το κλάδεμά τους. Τι κρίμα να μην απολαύσουν την ομορφιά και το άρωμά τους αντί να μαλώνουν! Μήπως όμως μοιάζουμε με τον επόμενο ένοικο που όλοι τον φοβούνταν και αυτός ένιωθε σημαντικός, ενώπιον όλων και της οικογένειάς του; Κι όταν αν και αυτός συνέχιζε να απειλεί και να καταγγέλλει τους πάντες, εκείνοι έπαψαν να ενδιαφέρονται για τις φοβέρες του, ο άντρας βυθιζόταν σε απόγνωση και ποδοπάτησε με μανία τα μοσχομπίζελα, για να επιβεβαιώσει «τι μεγάλο κακό μπορεί να κάνει»; Μήπως μοιάζουμε με την πολυάσχολη, που δεν έβρισκε χρόνο να ασχοληθεί με τον κήπο, ο οποίος έτσι καταστρεφόταν από την εγκατάλειψη; Ή μήπως μοιάζουμε με την οικογένεια που το μοναδικό ενδιαφέρον της ήταν στα κομπιούτερ και όταν τελικά άφησε το σπίτι «ο κήπος της ήταν τόσο άγνωστος όσο και πριν έρθει σε αυτό»;

Μήπως όμως μοιάζουμε με τους καταναλωτές, που αγόραζαν συνεχώς άφθονα προϊόντα , ώστε να μην προλαβαίνουν να τα καταναλώνουν και έτσι ο κήπος είχε μετατραπεί σε σκουπιδότοπο; Ή μήπως τέλος μοιάζουμε με το διάσημο που δεν δίστασε μπροστά στο image του να θυσιάσει ό,τι απέμεινε από τον κήπο, για να κατασκευάσει χώρο υποδοχής και πισίνα;

Τότε που ο κήπος καταστράφηκε εντελώς, ήρθαν οι γλάροι κι ανέλαβαν να μάθουν στο κοριτσάκι ότι η ένταξη στον πραγματικό κόσμο και η γνώση της ζωής είναι μια διαδικασία μύησης. Μια σταδιακή μύηση στο εσωτερικό νόημα και όχι μια συμβατική εκμάθηση των εξωτερικών χαρακτηριστικών. Ο προσωπικός συναισθηματικός δεσμός είναι που επιτρέπει να ανακαλύψεις το αληθινό περιεχόμενο του άλλου, να δεις την ψυχή του, τη μοναδικότητά του. Αλλά για να γίνει αυτό κατανοητό, πρέπει οι σχέσεις να φύγουν από το τυπικό εξωτερικό επίπεδο και να γίνουν σχέσεις αγάπης και φιλίας. Μόνο έτσι ο άνθρωπος γίνεται κοινωνός της ζωής, καταλαβαίνει τους άλλους και δένεται μαζί τους. Έτσι το κοριτσάκι «οδηγημένο από τους γλάρους» είχε φτάσει στην παραλία όπου συναντήθηκε με την αφηγήτρια «τη στιγμή ακριβώς που εκείνη το είχε τόσο μεγάλη ανάγκη», ενώ δηλαδή περίμενε «το βέβαιο θάνατο του αγαπημένου της προσώπου». Όταν η αφηγήτρια κατάλαβε ότι δεν μπορούσε πια να ζήσει χωρίς το Κοριτσάκι και του ζήτησε να την ακολουθήσει στην πόλη, εκείνο απάντησε ότι δεν ήταν έτοιμο να αφήσει την παραλία πριν ολοκληρώσει μια φιλία, εννοώντας την εξημέρωση της Αλεπούς. Έτσι βάδισαν μαζί προς τη φωλιά της, αφού χάρη στην αθωότητα του μικρού κοριτσιού, κατόρθωσε και η μεγάλη γυναίκα να πραγματοποιήσει τη συνάντηση με την Αλεπού, που την ανέβαλε εδώ και καιρό. Και βέβαια η Αλεπού τις περίμενε και τους αποκάλυψε το μεγάλο της μυστικό, πως η αφηγήτρια δεν θα αποχωριζόταν ποτέ πια το Κοριτσάκι αρκεί να έκανε τον κήπο να ανθίσει ξανά. Έτσι γράφτηκε αυτή η ιστορία και μετά την ολοκλήρωσή της η αφηγήτρια επέστρεψε στην παραλία που το Κοριτσάκι της εξημέρωνε την Αλεπού.

Αλλά το «απροσδόκητο» του χαμού της Αλεπούς περιμένει στη στροφή. Την καθηλώνει, δεν της επιτρέπει να αντιδράσει. Κι όταν  το ενδιαφέρον, η ευθύνη της γυναίκας για το Κοριτσάκι την βοηθά να βρει το κουράγιο να πλησιάσει το σώμα της Αλεπούς, «συναντά ένα πλήθος που συνεχώς πυκνώνει». Μακάρι η θυσία της Αλεπούς που ένωσε τόσους ανθρώπους να είναι για τον καθένα ένα ορόσημο, μια στιγμή που θα μας οδηγήσει στην καλύτερη κατανόηση του εαυτού μας αλλά και των συνανθρώπων μας. Το ημέρωμα του καθένα. Γιατί ο ημερωμένος άνθρωπος αισθάνεται άνεση και ασφάλεια στη φιλική σχέση. Εκδηλώνει τον εσωτερικό του κόσμο αβίαστα και με ειλικρίνεια. Αισθάνεται τον άλλο σαν σύντροφο και φίλο και όχι σαν εχθρό και ανταγωνιστή. Σε αυτά και σε άλλα μηνύματα που ο καθένας μπορεί να βρει στο έργο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», μας οδηγούν οι συμβολισμοί που χρησιμοποιεί η συγγραφέας του μέσα από την αναπαραστατική της διήγηση σε πρώτο πρόσωπο και την άμεση έκφραση των σκέψεων ενός ή περισσοτέρων από τους ήρωες της ιστορίας της. Επίσης μέσα από τη δραματική – θεατρική απόδοση με διαλόγους μεταξύ των ηρώων αλλά και τον εσωτερικό μονόλογο και τέλος μέσα από μια απλή, κατανοητή γλώσσα που τα βασικά της χαρακτηριστικά είναι η αναλυτικότητα και η παραστατικότητά της.

Στους ίδιους άξονες οικοδομείται και το ύφος του κειμένου, απλό, γλαφυρό, άμεσο, ζωηρό έχει την αφέλεια της παιδικής έκφρασης. Συνδυάζει με αρμονικό και διακριτικό τρόπο το εύθυμο και δραματικό στοιχείο. Διαπερνάται από τρυφερότητα και ευαισθησία, προσεγγίζοντας τα θέματα με συναισθηματισμό.

Ως προς τα εκφραστικά μέσα, βασίζεται σε μια κλασική και συνηθισμένη τεχνική του παραμυθιού, την προσωποποίηση (πράγματα, πτηνά, ζώα παριστάνονται με ανθρώπινες ιδιότητες, μιλάνε, σκέφτονται, έχουν ανθρώπινα συναισθήματα).

Έντονη είναι και η χρήση του συμβολισμού. Το Κοριτσάκι είναι το μικρό παιδί που φεύγει από τον υποκειμενικό κόσμο της παιδικής φαντασίας και έρχεται μέσα από τις εμπειρίες του στον πολύπλοκο, πραγματικό κόσμο των ενηλίκων. Η παρέλαση των ενοίκων του σπιτιού με τον κήπο είναι η σταδιακή πορεία προς την ουσιώδη γνώση, καθώς το παιδί μεγαλώνει και εντάσσεται στο κοινωνικό περιβάλλον. Ο κήπος είναι η κοινωνική πραγματικότητα, οι πραγματικοί άνθρωποι που αποτελούν το αληθινό πρόσωπο της ζωής έστω κι αν αυτό είναι αρνητικό πολλές φορές.

Το μυστικό όμως είναι αυτό που συμβολίζει η αλεπού. Δηλαδή η ενηλικίωση και η σοφία της ζωής. Χρειάζεται πολλές φορές να βρίσκουμε τη χαμένη αθωότητα της παιδικής ψυχής στο σύγχρονο κόσμο που ο καθένας φορά ένα προσωπείο, για να κρύβει τον πραγματικό εαυτό του μέσα στην αποξένωση των σχέσεων. Η αντιμετώπιση του άλλου με φιλικά αισθήματα, με ανιδιοτέλεια όπως τα παιδιά, εξευγενίζει τα ήθη και καλλιεργεί κλίμα επικοινωνίας, καθώς διαλύεται η καχυποψία, η εχθρότητα και η αποξένωση, μέσα από αυθεντικούς δεσμούς ανθρώπινης επαφής. Τόσο ο Εξυπερύ όσο και η Ελένη Ηλία τονίζουν ότι η φιλία οδηγεί στην αμοιβαία κατανόηση και είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει η ζωή ανθρώπινη.

Από την άποψη αυτή ακόμα και το εξώφυλλο του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» είναι απόλυτα επιτυχημένο, αφού τα δύο παιδιά με ενωμένα χέρια ατενίζουν με ελπίδα την απεραντοσύνη της θάλασσας, που δέχεται στην αγκαλιά της το ρόδινο φως του ήλιου καθώς δύει κάτω από το στοργικό βλέμμα των γλάρων. Για τους γλάρους θα μου επιτρέψει η συγγραφέας να δώσω το δικό μου συμβολισμό, καθώς μου θυμίζουν τη θαυμάσια θεϊκή χάρη και πρόνοια, που με βαθιά αγάπη και κατανόηση οδηγεί το αγαπημένο της πλάσμα, τον άνθρωπο, μέσα από την αυτογνωσία στην ειρήνη και συμφιλίωση με το συνάνθρωπο και το δημιουργό του και τότε όλοι βρίσκουν την ισορροπία τους και μπορούν να εκπληρώσουν τον προορισμό τους.

 * Η παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στο Λουτράκι, στην αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου, την Κυριακή 3 Φεβρουαρίου 2013.