Είναι γνωστό ότι ταυτόχρονα με την διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους παρατηρήθηκε και μια ιδιαίτερα σημαντική αλλαγή στον χαρακτήρα της μέχρι τότε εκκλησιαστικής ζωγραφικής. Επήλθε δηλαδή μεταβολή στην απόδοση της εικονογραφίας, τόσο ως προς την τεχνική, όσο και ως προς τη θεματική και γενικότερα το ήθος της, με τη χρήση δυτικών προτύπων κυρίως χαλκογραφιών, ώστε πλέον να μπορούμε να συζητάμε και στην Ελλάδα, για μια δυτικότροπη εκκλησιαστική ζωγραφική. Η ζωγραφική του 19^ου-20^ου αι., παρά τις αξιόλογες μελέτες καταγραφής  που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, στην ουσία αυτή παραμένει σε μεγάλο βαθμό, ακόμα άγνωστη. Σε σχετικά μικρότερο βαθμό άγνωστο είναι και το κίνημα των Ναζαρηνών ως και η επίδρασή του στη νεοελληνική ζωγραφική. Ασχολούμενος εδώ και πολλά χρόνια με την ιστορία, την έρευνα και  μελέτη μνημείων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μονές, εκκλησίες,  μνημεία προβιομηχανικής τεχνολογίας,   ιδιαίτερα με τα ευρισκόμενα  στο Λεκανοπέδιο της Αττικής, έχω παρουσιάσει σημαντικό αριθμό σχετικών μελετών. Σήμερα, μετά από έρευνα αρκετών ετών, μου δίδεται για μια ακόμα φορά, η ευκαιρία να παρουσιάσω  την ιστορία ενός όχι πολύ παλαιού ναού, αυτού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στις Κουκουβάουνες των αρχών του 20^ου αιώνα, και κυρίως τις τοιχογραφίες του, όπως αυτές βρέθηκαν λίγο μετά το σεισμό του 1999. Ο ναός αναγνωρίζεται ως  ιδιαίτερος και σημαντικός ίσως όχι μόνον για τους κατοίκους του χωρίου, σήμερα Μεταμόρφωσης για τους οποίους οι τοιχογραφίες αποτελούν θα έλεγα, «ιστορικά έγγραφα»,  αλλά κυρίως γιατί αντανακλά την εκκλησιαστική και πνευματική ζωή μιας εποχής, εκφράζει την ευσέβεια και την θρησκευτικότητα των κατοίκων του, και επιπλέον γιατί αποτυπώνει την σχετική ικανότητα των ζωγράφων  Χρήστου και Στυλιανού Σούτσου, στο να αποδώσουν θρησκευτικές παραστάσεις, εμφανίζοντας, παρά τις όποιες μικρές ή μεγάλες εικονογραφικές παρεκκλίσεις, τον ενιαίο χαρακτήρα των Ορθοδόξων πρακτικών λατρείας. Η ζωγραφική των αδελφών Σούτσου, με τον δυτικότροπο και ακαδημαϊκό προσανατολισμό, κινείται αναμφισβήτητα, στα πλαίσια της δυτικής ζωγραφικής έχοντας ως πρότυπα κυρίως χαλκογραφίες σε μια προσπάθεια αναζήτησης της υποκειμενικής τους έκφρασης. Παρά το γεγονός ότι στο έργο τους συναντώνται βυζαντινά ως επίσης και λαϊκά στοιχεία, είναι βέβαιο ότι συνθέτουν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της Νεοελληνικής Εκκλησιαστικής Τέχνης.Οι υπάρχουσες τοιχογραφίες, στη διάταξή τους δεν έχουν ακολουθήσει τους κανόνες του τυπικού της ορθόδοξης εικονογραφίας όπως αυτό έχει αυστηρά και απαρέγκλιτα κωδικοποιηθεί.  Έτσι παρά το γεγονός ότι ο αγιογράφος οφείλει να ακολουθεί τους απαράβατους εικονογραφικούς κανόνες, οι δε συνθέσεις να μην τοποθετούνται τυχαία στους τοίχους εκάστου ναού αλλά κατά διάταξη σύμφωνη με την αρχιτεκτονική διαμόρφωση και το δόγμα, δυστυχώς αυτό δεν τηρήθηκε στο ναό της Μεταμόρφωσης για διάφορους, πιστεύω, λόγους. Πρώτος, η αδυναμία πόρων για τη ολοκλήρωση του έργου, μιας και η εικονογράφηση (1939-1945) πραγματοποιήθηκε σε όλη τη διάρκεια  του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.

Πάσχα 2020, εποχή κορωνοιού Covid-19.

Στέλιος Α. Μουζάκης